حفاظت محیط زیست در اسلام - وبلاگ افراگرافیک

به گزارش وبلاگ افراگرافیک، مشخص حمی و منطقه ها ممنوعه برای مراتع، به پیامبر اختصاص دارد و پس از آن حضرت به ائمه علیهم السلام انتقال می یابد و در صلاحیت آنان است که طبق صلاح دید و برنامه حکومتی، منطقه ها خاص را محدود و ممنوعه اعلام کرده و در اختیار دولت و صلاحدید آن قرار دهند

مسئله حمی (منطقه ها ممنوعه) ؛ از اقدامات رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) اختصاص دادن منطقه ها ممنوعه، برای مرتع و نگه داری اسبهای مجاهدان و سپاه اسلام بود. برابر گزارش های تاریخی، آن حضرت منطقه نقیع را منطقه قرق شده و ممنوعه برای خیل المسلمین تعیین کرده بود و پس از ایشان خلیفه دوم هم از این شیوه حکومتی بهره برد و منطقه ها دیگر، از جمله سرف وبنده را در اطراف مدینه برای این مهم اختصاص داد. هر چند این شیوه در دوره عثمان بن عفان که فردی با گرایش های شدید قومی بود، منسوخ شد، و قرق گاهها در اختیار بنی امیه نهاده شد.

بنا بر منابع اسلامی، تعیین حمی و منطقه ها ممنوعه برای مراتع، به پیامبر اختصاص دارد و پس از آن حضرت، طبق احادیث مذهب شیعه، به ائمه علیهم السلام انتقال می یابد و در صلاحیت آنان است که طبق صلاح دید و برنامه حکومتی، منطقه ها خاص را محدود و ممنوعه اعلام کرده و در اختیار دولت و صلاحدید آن قرار دهند، اما برابر مذهب اهل سنت پس از پیامبر به خلفای وی و حکومت اسلامی انتقال می یابد. البته هر دو مذهب، حمی و قرق اختصاصی برای خلیفه و حاکم را که به خود او و خاندان وی اختصاص داشته باشد، به شدت منع کرده و حرام دانسته اند.

بر اساس آنچه گفته شد، می توان دریافت که نگرش معصومان علیهم السلام و رفتار آنان با جامعه و محیط، به خوبی زیرساخت های فرهنگ بهداشتی و زیست محیطی مسلمانان را تکوین نمود و جامعه اسلامی به تدریج، راه صحیح و اصولی را در رویارویی با مسائل مختلف پیمود و این امر در پیدایش و غنای تمدن اسلامی تأثیری شگرف نهاد.

برای سازمان حسبه که گویا با افزایش جمعیت شهرهای اسلامی و ثروت مسلمانان، جایگزین مقام عرافه وعریف شده بود، در منابع اسلامی، به ویژه در کتاب هایی که اختصاص به ماهیت آن پرداخته، وظایف مختلف و نسبتا گسترده ای تعریف شده است که بعضی از آنها به مسائل زیست محیطی و بهداشت جامعه پیوند دارد.

نظارت بر کیفیت تولیدات صنعتی

در منابع مربوط از این امر به محکم کاری در صنعت و بی عیب و نقص بودن مصنوعات تعبیر شده است. این وظیفه هم از کلام پیامبر اکرم و اقتباس شده است در آنجا که می فرماید: إن الله یحب إذا عمل العبد عملا أن یحسنه و یتقنه خداوند دوست دارد هرگاه بنده ای به کاری می پردازد، آن را نیک انجام دهد و استواری بخشد. همین طور گفته شده است که علی در زمان خلافت خویش بالای سر خیاط می ایستاد و با استشهاد به سخن پیامبر که فرمود: یحشر الله الخیاط و علیه قمیص و رداء مما خاط و خان فیه؛خداوند خیاط را در حالی محشور می گرداند که پیراهن و جامه ای از آنچه دوخته و در آن خیانت ورزیده به تن دارد. او را به دقت و دوخت خوب فرمان می داد. بعلاوه از على نقل شده است که: قیمة کل امرئ ما یحسنه؛ ارزش هر انسان به چیزی است که آن را نیک انجام میدهد. بر اساس همین نگرش و سلوک معصومان علیهم السلام بود که خلفای اسلامی و نظام دینی بعد از پیامبر ، تلاش می کردند تا بر حسب ضرورت ها و احتیاجهای زمان، مکاهمم خاصی را در باره نظارت بر کیفیت تولیدات به اجرا در آورند، چنان که خلیفه المطیع بالله به ناظر طراز خانه ها فرمان داده بود تا مراقب مرغوبیت منسوجات باشد، از آن رو که تلاش و توجه به محکم کاری در صنایع، از اصول سلوک صحیح دینی شمرده می شد.

در منابع مختلف اسلامی در خصوص شرایط و کیفیت مرغوبیت کالاهای تولیدی ها و انواع اجناس مختلف، مطالب ارزشمندی آمده است که افزون بر اهتمام مسلمانان به بهداشت عمومی و محیط زیست، سطح علمی، انواع علوم و فنون رایج و شرایط عمومی جوامع اسلامی را نشان می دهد: در خصوص نانوایان عبارت بود از پهن و نازک کردن نان و پختن خوب آن و اینکه تا خوب نپخته، آن را از آتش بیرون نکشند و آن را نسوزانند و زمانی که خمیرش هنوز ورنیامده، نپزند. هم چنین بر آنان واجب بود که هنگام خمیر کردن، آب بسیار به کار نبرند. دستورالعمل هایی وجود دارد که برای هر میزان تعیین از انواع آرد، مقدار آب مورد احتیاج را معین می کند. اما بر شیشه گران واجب است که شیشه را تا کاملا پخته نشده از کوره خارج نکنند. بر صندوق سازان فرض است چوب و آهن به میزان کافی در دسترس داشته باشند و تخته ها و الواح اطراف صندوق ها باید میخکوب شود. و بر بافندگان ضروری است که در کار دقت کنند و طول و عرض متعارف را در بافت مراعات کنند و رشته ها را از پوسته سیاه پاک گردانند. بوریابافان از به کار بردن نی کوچک منع شده و از پختن نی هم ممنوع شده اند تا مردم آن را به نوع دباغت شده، اشتباه نکنند و به آنان امر شده بود در رشته نی از راست و در رشته از چپ به کار برند که باعث بهتر شدن دوخت می شود و اگر سه رشته از این طرف و سه رشته از آن طرف به کار برند هم اشکالی ندارد. بعلاوه شانه سازان ملزم به دقت در کار خود هستند و خیاطان به دقت در برش و زیبا گشودن گریبان و گشادگی تخاریص (شاخ جامه و قبا) و اعتدال در آستین و لبه ها و راست بودن دامن ملزم شده اند. و بهتر آن است که دوخت ریز بوده، نه سست و درشت، و سوزن هم باید نازک باشد. بعلاوه نوع فراورده ها و درجه اتقان آنها عنایت شده، صاحب کالای نامرغوب به کیفرهای گوناگون مجازات می شود، از جمله بر گرداندن کالا برای بی عیب و نقص کردن آن یا تعزیر و رسوا ساختن او یا منع او از اشتغال به آن حرفه برای خیر جامعه تا زمانی که به اصلاح کار خود و کسب مهارت بپردازد.

منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391

منبع: راسخون